تعارض قیاس و عموم کتاب و سنتتعارض قیاس و عموم کتاب و سنّت، تنافی نتیجه قیاس با مدلول حکم عام مستفاد از کتاب یا سنّت معصوم علیه‌السّلام را می‌گویند. ۱ - تعریفتعارض قیاس و عموم کتاب و سنت ، از اقسام تعارض ادله اجتهادی ، و به معنای تعارض حکم عام به دست آمده از قرآن یا سنت با حکم مستفاد از قیاس می‌باشد. ۲ - مثالبرای مثال، در قرآن آمده: «الزانیة و الزانی فاجلدوا کل واحد منهما مائة جلدة؛ به هر یک از زن و مرد زنا کار ، صد ضربه شلاق بزنید». و در جایی دیگر، درباره حکم کنیز زناکار آمده: «فعلیهن نصف ما علی المحصنات من العذاب»؛ «حد کنیز نصف حد زن آزاد است»؛ اصولیون اهل سنت در این جا، عبد را با کنیز قیاس کرده و معتقدند همان گونه که کنیز پنجاه ضربه شلاق می‌خورد، عبد هم پنجاه ضربه شلاق می‌خورد. ۳ - دیدگاه اصولیون اهل سنت کتاب و سنت به وسیله قیاسمیان اصولیون اهل سنت در این که آیا کتاب و سنت به وسیله قیاس تخصیص می‌خورد یا نه، چند نظر وجود دارد: ۱. مشهور آنان می‌گویند عموم کتاب و سنت به وسیله قیاس قطعی تخصیص می‌خورد؛ ۲. برخی هم چون « بیضاوی » و ائمه چهار گانه مذاهب اهل سنت ، تخصیص عموم کتاب و سنت را به وسیله قیاس ظنی جایز شمرده‌اند؛ ۳. برخی همانند « فخر رازی » و « ابوعلی جبایی » معتقدند تخصیص کتاب و سنت به وسیله قیاس مطلقا جایز است، خواه قیاس قطعی یا ظنی و خواه جلی یا خفی باشد. ۴. برخی نیز در صورتی که قیاس، جلی باشد، تخصیص کتاب و سنت را به وسیله آن جایز و در صورتی که خفی باشد، غیر جایزدانسته‌اند. [۳]
التعارض و الترجیح بین الادلة الشرعیة، عزیز برزنجی، عبداللطیف عبدالله، جزء ۲، ص۳۰۹.
[۴]
التعارض و الترجیح بین الادلة الشرعیة، عزیز برزنجی، عبداللطیف عبدالله، جزء ۲، ص۳۲۲.
[۵]
اصول الفقه، زهیرالمالکی، محمد ابوالنور، ج۲، ص (۳۱۶-۳۱۱).
۴ - پانویس
۵ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۳۳۶، برگرفته از مقاله «تعارض قیاس و عموم کتاب و سنت». |